 |
| Tadeusz Konwicki: Salto (1965). Poster design: Leszek Holdanowicz. |
Hyppy tuntemattomaan.
PL 1965. PC: Studio Filmowe Kadr. P: Jan Włodarczyk. EX: Jerzy Kawalerowicz. P manager: Ludwik Hager.
D+SC: Tadeusz Konwicki. Excerpt from the poem "Spadanie" by Tadeusz Różewicz. DP: Kurt Weber – b&w – 1,37:1. Camera operator: Zbigniew Hartwig. AD: Jarosław Świtoniak. Cost: Alicja Ptaszyńska. Makeup: Halina Sieńska. M: Wojciech Kilar. Lyrics: Wlodzimierz Borunski. CH: Witold Gruca. ED: Irena Choryńska. S: Aleksander Gołębiowski.
C: Zbigniew Cybulski (Kowalski-Malinowski), Jerzy Block (old man), Włodzimierz Boruński (Blumenfeld), Gustaw Holoubek (host), Irena Laskowska (Cecylia), Marta Lipińska (Helena), Andrzej Łapicki (Pietuch the drunkard), Wojciech Siemon (artist), Iga Cembrzyńska (Kowalski's wife).
Helsinki premiere: 17.10.1969 Astra, released by Suomi-Filmi with Finnish / Swedish subtitles [n.c.] – telecast: 11.6.1973 MTV1 – VET 75677 – K16 – 2945 m / [108 min], 104 min
A vintage KAVI 35 mm print deposited by Suomi-Filmi viewed at Cinema Orion, Helsinki (Pawlikowski's Poland), 26 May 2015
Tadeusz Konwicki's Salto is a dream play, a mystery play, a ritual, a seance. A stranger returns to a little town which may be a dream. He is an outsider looking in, but he fascinates everyone and becomes the center of the annual celebration which culminates in an ecstatic salto dance.
Zbigniew Cybulski is the stranger who may be a pilgrim, a prophet, and a miracle healer, or a mythomaniac, a compulsive liar, and a fake. In the conclusion his wife and kids appear revealing that there is broken plumbing and a sick child at home which the incorrigible husband has escaped.
The citizens stone the stranger who escapes, and the finale is a mirror of the opening: he wades across the river, witnesses nude bathing girls, and jumps into a moving train. The last vision is of a scarecrow on the field seen from the moving train.
Salto is a film of the absurd; it is enigmatic and existentialist. It is a film of poetry, conveying messages from another reality. It borders at times on the mannered and the pretentious.
The strange town may be like Skull Island in King Kong: it may be a nightmare. Anyway there is a curse. They tell the town has been removed from maps. There is a mystery here. Germans may have hidden their treasure into the tunnels below the city. There is uranium in the ground and a huge factory nearby.
Salto has been compared with Konwicki's novel A Dreambook for Our Time, but Salto is much more abstract and enigmatic, and as a film it is unfortunately far less compelling than Zaduszki. What these works (all I know from Konwicki) is that they share a sense of a fundamental torment. Many years have passed since the war, but traumatic images re-emerge as memory flashes: silent images of approaching partisan-executioners, flattened anamorphic visions of forward-marching murderous German soldiers. There are wartime explosives in the ground. Mysterious motorcyclists are an added threatening element. We are trying to climb a ladder without steps. Also in Salto there is a Holocaust dimension: one of the characters is the great Jewish actor Blumenfeld who has lost his memory.
The performances are again vibrant in Konwicki's direction. He knows that eyes are the mirror to the soul.
Wojciech Kilar's music is impressive and essential, from the haunting piano theme during the opening credits to the dance themes in the climactic celebration. The solo dances gradually escalate into a communal ring dance, and a full fledged musical production number.
Kurt Weber photographed both Zaduszki and Salto for Konwicki. The images are pregnant with high intensity.
The perfect print looks like it has hardly ever been screened before and like it has been struck directly from the camera negative. Here one can observe the fine soft detail, the peach fuzz of reality. The film has been shot in Academy, but the subtitles on this print have been positioned on the widescreen level, sometimes obscuring the mouth in close-ups.
The film is officially online (Salto na kanale Studia Filmowego Kadr w serwisie YouTube),
OUR PROGRAMME NOTE BY PETTERI KALLIOMÄKI
OUR PROGRAMME NOTE BY PETTERI KALLIOMÄKI
Salto eli Hyppy tuntemattomaan on Konwickin kolmas ja parhaiten tunnettu elokuva. Se kytkeytyy johdonmukaisesti hänen neljän ensimmäisen ohjaustyönsä (muut: Kesän viimeinen päivä, 1958, Taru rakkaudesta, 1961, Jak daleko stąd, jak blisko, 1971) sekä sellaisten romaanien kuin Puolalainen unikirja (1963) ketjuun. Kaikissa näissä keskeistä on päähenkilön (Saltossa kokonaisen yhteisön) fragmentaarinen matka sotamuistojen ja -painajaisten maailmaan useiden rauhanvuosien jälkeen. Kaiken kaikkiaan Konwicki ohjasi kuusi pitkää elokuvaa, joista viimeisissä hän vaihtoi maaperää, ja siirtyi sovittamaan muiden kirjailijoiden sotaa edeltävään maailmaan sijoittuvia tekstejä (Dolina Issy, 1982, Miłoszin romaanista, sekä Lawa, 1989, Mickiewiczin näytelmän pohjalta).
Zbigniew Cybulski näyttelee Salton levotonta päähenkilöä, joka saapuu maaseutuidyllin keskellä sijaitsevaan majataloon ilmeisesti jonkinlaisen pakoretken keskellä. Hän on kuin menneisyyden salainen agentti, jonka tarkoituksena on sotavuosien muistojen lietsominen sekä itsessään että ympäröivässä yhteisössä; hänessä on ripaus sekä aidon alkuvoimaisia että huijarisaarnaajamaisia ominaisuuksia. Konwickin edellisen elokuvan Taru rakkaudesta vakava, romanttinen sävy on Saltossa pimentynyt kolkoksi ironiaksi. Kun Cybulski tarinan huipentumassa kutsuu elokuvan henkilöt menneisyyden ja nykyisyyden rajat hämärtävään, pakanallista seremoniaa muistuttavaan salto- eli ”voltti”-tanssiin, kiristyy vire miltei rienaavaksi.
Kaiken kaikkiaan Salto näyttää kaikessa avantgardistisessa yritteliäisyydessään sen vaarallisen suunnan, johon Konwicki eteni vielä syvemmälle seuraavassa, surrealistisimmassa ja kunnianhimoisimmassa elokuvassaan Jak daleko stąd, jak blisko – valitettavan epävakuuttavin tuloksin. Ihmiset puhuvat kuin itsekseen, paljolti toistensa ohi; runsaalla tekstillä ja teennäisillä poseerauksilla on monesti ylivalta henkilöhahmoihin nähden. Jos Taru rakkaudesta oli Resnais’n tavoin muistojen kudelmista viehättyneen Konwickin Hiroshima rakastettuni, on Salto ehdottomasti hänen Marienbadinsa; mutta niin kuin Marienbadiin, myös Saltoon sisältyy jo pelkästään ulkoisen olemuksen tasolla roima annos pirullista komediaa. Avaimen huumoriin tarjoaa Cybulskin fantastinen näyttelijäsuoritus. ”Cybulskin mukana elokuvaan tulee paholaismaisuutta, ja hänen ihmisten omatuntoa kolkutteleva roolinsa tuntuu sekä fyysisenä että henkisenä.” (Markku Tuuli).
- Petteri Kalliomäki 29.5.2015
FILM POLSKI: SALTO
Film fabularny
Produkcja: Polska
Rok produkcji: 1965
Premiera: 1965. 06. 11
Gatunek: Film psychologiczny
Czarno-biały, 2850 m, 100 min
"Podczas seansów rozlegają się gwizdy i tupanie, zaś z drugiej strony oklaski zwolenników. Słyszy się zarzuty, że film jest "osobisty, prywatny, tyczy własnych kompleksów autora i nie powinien być finansowany przez instytucję publiczną", na co inni odpowiadają, że przeciwnie, "Salto" sięga głęboko w życie polskie i właśnie dlatego wzrusza, jak może żaden inny film, i to od dawna" - komentował recepcję utworu Tadeusz Konwickiego jeden z krytyków. Trzeci po "Ostatnim dniu lata" i "Zaduszkach" film autora "Rojstów" wywołał wiele kontrowersji. Jedno wszak nie ulegało wątpliwości. Konwicki po raz kolejny zmierzył się w nim z własnymi obsesjami, fascynacjami i urazami. Znalazły się wśród nich zarówno wojna, romantyczno-martyrologiczna tradycja polskiej kultury, jak i utracony świat dzieciństwa na Wileńszczyźnie. "Salto" było też interpretowane jako polemika ze "szkołą polską" i dzieło autotematyczne - wyraz wahań i niepewności artysty, dotyczących możliwości i pułapek sztuki. Reżyserowi udało się zgromadzić na planie czołówkę polskich aktorów, co może nieco dziwić w wypadku filmu z założenia trudnego i niekasowego. "Salto" bowiem najbliższe jest kinu poetyckiemu, nastrojowemu, obfitującemu w zagadki i niedomówienia. Akcja posuwa się wolno, wielką wagę odgrywa słowo. Po latach owa literackość może nieco razić. Współczesny widz przyzwyczajony do tempa kina akcji uzna "Salto" za przegadane.
Akcja filmu rozgrywa się w prowincjonalnym miasteczku, bardzo podobnym do tego, które Konwicki opisywał w wydanej dwa lata wcześniej powieści "Sennik współczesny". Podobnie jak tam, także i tu sprawia ono wrażenie położonego na pograniczu jawy i snu, surrealistycznej fantazji i rzeczywistości. Pewnego dnia w miasteczku pojawia się tajemniczy mężczyzna. Przedstawia się jako Kowalski - Malinowski. Zdumionym mieszkańcom przedstawia różne wersje swej biografii. Jednym mówi, że walczył na wojnie, innym, że się ukrywa i grozi mu niebezpieczeństwo. Niepostrzeżenie jego fałszywa legenda burzy senne życie odludnej osady. Kowalski - Malinowski obejmuje "rząd dusz" na mieszkańcami. Jego żałosne kabotyństwo i mitomańskie skłonności trafiają na podatny grunt. Każdy z miejscowych jest bowiem groteskowym ucieleśnieniem jakiegoś polskiego stereotypu - niestrudzonego, wiernego przysiędze wojaka (Rotmistrz), Żyda (Blumenfeld), wieszcza (Poeta). Wszystkich cechuje niezmierna podatność na górnolotne frazesy i romantyczne zaklęcia. Ich kwintesencją staje się finałowe "salto" - rodzaj dziwacznego tańca, którego rodowód sięga do "Wesela". Podobnie jak u Wyspiańskiego, u Konwickiego także następuje przebudzenie. Nie ma w nim jednak tragizmu, jest szyderstwo...
Ekipa
Reżyseria
Tadeusz Konwicki
Współpraca reżyserska
Maria Starzeńska
Beata Bilska
Marian Ziętkiewicz
Scenariusz
Tadeusz Konwicki
Zdjęcia
Kurt Weber
Operator kamery
Zbigniew Hartwig
Współpraca operatorska
Stanisław Mularczyk
Mieczysław Sitarz
Wózkarz
Czesław Cyran
nie występuje w napisach
Laboratorium
Wytwórnia Filmów Fabularnych (Łódź)
Scenografia
Jarosław Świtoniak
Współpraca scenograficzna
Tadeusz Kosarewicz
Maria Szafran
Jerzy Radziwoń
Atelier
Wytwórnia Filmów Fabularnych (Wrocław)
Kostiumy
Alicja Ptaszyńska
Muzyka
Wojciech Kilar
Wykonanie muzyki
Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (Katowice)
Dyrygent
Konrad Bryzek
Słowa piosenek
Włodzimierz Boruński
Choreografia
Witold Gruca
Dźwięk
Aleksander Gołębiowski
Współpraca dźwiękowa
Waldemar Kamizela
Kazimierz Siczek
Montaż
Irena Choryńska
Współpraca montażowa
Jadwiga Jakubowska
Charakteryzacja
Halina Sieńska
Współpraca charakteryzatorska
Anna Włodarczyk
Kierownictwo produkcji
Jan Włodarczyk
Współpraca produkcyjna
Zbigniew Tołłoczko
Michał Ronikier
Produkcja
Zespół Filmowy Kadr
Prawa autorskie
Studio Filmowe Kadr
Obsada aktorska
Zbigniew Cybulski / Kowalski - Malinowski
Jerzy Block / stary
Włodzimierz Boruński / Blumenfeld
Gustaw Holoubek / gospodarz
Irena Laskowska / wróżka Cecylia
Marta Lipińska / Helena, córka gospodarza i Marii
Andrzej Łapicki/ pijak Pietuch
Zdzisław Maklakiewicz / rotmistrz
Wojciech Siemion / artysta
Marian Babula
Alicja Banaś
Iga Cembrzyńska / żona Kowalskiego
Krystyna Cierniak / dziewczyna tańcząca salto
Ludmiła Dąbrowska
Kazimierz Kessler
Stefania Kołodziejczyk
Krystyna Purwińska
Jerzy Puzilewicz
Janusz Sewastianowicz
Janusz Sołtys
Krystyna Walczak
No comments:
Post a Comment